نوآوري و خلاقيت تكنولوژيكي

امروزه مسايل سازماني با بكارگيري راه حل‌هاي كهنه قابل حل نيستند. از سويي با پيش بيني وقايع نيز نمي‌توانيم، مشكلاتي را كه در آينده پيش روي خواهيم داشت، برطرف كنيم. لذا بايد به گونه‌اي ديگر انديشيد چنانچه سهراب سپهري شاعر معاصر نيز می‌گويد: "جور ديگر بايد ديد" و اين گونه ديدن چيزي نيست ،مگر نگاه و توجه بيشتر به موضوعاتي چون خلاقيت ، نوآوري ، هنر ، عشق ، زيبايي ، طبيعت و ارزش‌هاي انساني .

در اين راستا خانه مديران سازمان مديريت صنعتي در يكي از نشست‌هاي خود از آقاي دكتر بهرخ خوشنويس، مخترع و استاد دانشگاه (University Southern California) USC دعوت بعمل آورد تا تجارب و ديدگاه خود را درباره خلاقيت‌هاي تكنولوژيكي در اختيار مديران حاضر در اين نشست قرار دهد.
آقاي دكتر خوشنويس، سخنان خود را با تاكيد بر اين جمله آغاز كرد كه كليدي‌ترين مساله در جامعه ما و تمام جوامع در حال توسعه، خلاقيت است .يعني مساله‌اي كه با آن درست برخورد نشده است. خلاقيت نه ژنتيكي است و نه مربوط به نژادي خاص، بلكه اكتسابي است .زمينه‌اش در نهاد انسان‌ها قرار دارد و قابليت‌هاي بسيار زياد آن انسان را از حيوان جدا مي‌كند.
خلاقيت به راحتي پديدار نمي‌شود و اغلب باهوش، حافظه و... اشتباه گرفته مي‌شود. در اين راستا آموزشي به شيوه صحيح انجام نمي‌شود. همه آموزش‌ها بر توسعه نيمكره چپ مغز متمركز است. تمام امور سمبوليك ،رياضي، زبان ، هندسه و... مربوط‌ به نيكره چپ مغز است بندرت بر روي نيكره راست كار مي‌شود و اغلب به آن بي توجهي مي‌شود .به عبارت بهتر هميشه ياد مي‌گيريم كه چگونه آنچه وجود دارد را آناليز كنيم و به اين نكته كه چگونه طرح مورد نظر از خلاقيت نشات گرفته است ،بي‌توجهي مي‌شود. تا زماني كه خلاقيت به صورت يك نياز درنيايد،انسان خلاق نمي‌شود. بدون نگراني ، انگيزش ، درگيري ذهني و صرف وقت براي خلاقيت امري ناممكن است.
 وي افزود ، خلاقيت هيچ ارتباطي با تحصيلات و سواد ندارد،چنانچه در طول تاريخ بسياري از زنداني هايي كه اغلب بي‌سواد بوده‌اند ،براي‌فرار از خود خلاقيت‌هاي بسياري نشان داده‌اند. عرفا معتقدند كه وقتي نياز در انسان شكل مي‌گیرد، او به سمت مراد حركت مي‌كند .اين نياز از طلب در عرفان شروع مي شود .عرفا دعا مي كنند كه اين طلب پيش بيايد و به تبع آن بقيه مسايل انجام مي شود.اين طلب هم اتفاق نمي‌افتد مگر آنكه نيازي حس شود و اين نياز توسط سيستم‌هاي ارزشي حس مي شود. تا زماني كه به شرايط فعلي قانع باشيم ،محركه‌اي براي حركت وجود ندارد.زماني حركت به صورت نياز در مي‌آيد كه انسان از شرايطي كه در آن هست ،ارزيابي انجام دهد و به سمت جلو حركت كند. ارزيابي با سيستم ارزش انجام مي شود ، لذا سيستم ارزشي بايد درست باشد تا تحرك در انسان جان بگيرد. در اين صورت انسان با آگاهي و اعتقاد به اينكه ،آنچه انجام مي دهد مفيد است ،مصمم حركت مي‌كند.بنابراين لازم است كه انسان از صميم قلب باور داشته باشد،كه حركتي را كه انجام مي‌دهد ،كه جنبه‌هاي انساني آن را در نظر گرفته است و به دنبال چنين انگيزه‌هايي است .

دكتر خوشنويس ،اهميت خلاقيت و نوآوري را از ديدگاه چند تن از بزرگان مطرح كرد و گفت : توليد كردن كار انساني است ولي خلق كردن كاري خدايي . بالاتر از انسان توليد كننده ، انسان ديگري است . علاقه به خلاقيت ، احساسات بدي چون حسادت ،جاه طلبي و غيره را از بين مي‌برد .من يا بايد خودم خلق كنم يا بايد برده آنچه باشم كه ديگري خلق كرده است .

چرا خلاقيت مهم است؟

سخنران در ادامه سخنان خود افزود ، قوي ترين عامل براي كسب اعتماد به نفس خلاقيت است . حتي در كشور‌هاي پيشرفته نيز اگر سيستم‌هاي خلاق آنها از كار بيافتد، از رقابت‌ها عقب مي‌افتند و نابود مي‌شوند لذا تنها راه نجات كشورهاي در حال توسعه خلاقيت است و راه ديگري ندارند. افرادي كه خلاق نيستند مدام در پي كپي كردن هستند و بهترين حالت ايده‌آل آنها اين است كه كپي كردن را به نحو احسن انجام دهند. در صورتي كه آدم خلاق به دنبال شكستن سيستم هاي موجود است و آنچه خلق مي كند را قادر است توسعه دهد و بهتر كند .او با نيمكره راست مغز خود استراتژي تدوين مي‌كند و با نيمكره چپ تاكتيك .بهتر بگويم راز موفقيت افراد خلاق استفاده از هر دو نيمكره مغزشان است.

دكتر خوشنويس تاكيد كرد كه خلاقيت در همه زمينه‌ها است .در انواع و اقسام هنر ، صنعت و... با اين تفاوت كه اگر در صنعت خلاقيت انجام شود به آن اختراع (INVENTION)گويند.براي خلاق بودن مواردي چون اتكا به نفس ، نترسيدن از مخاطره ،داشتن اتكا به نفس،نترسيدن از مخاطره ،داشتن پايه هاي علمي درست ، تحمل ابهام،دادن آزادي به خود و گرفتار نشدن در گشتاور رواني از اهميت بسزايي برخوردارند.
به طور كلي ميتوان گفت براي خلاق بودن( واقعيت , صداقت خوب بود‌ن و زيبايي)سه عامل لازم و با اهميت است. مراد از واقعيت اين است كه به حقيقت عشق بورزيم. اين حقيقت از طريق طبيعت به بهترين وجه جلوه ميكند . بهترين زبان طبيعت هم علم است.پس به علم علاقمند باشيم و به دانشمندان احترام بگذاريم .عشق به زيبايي نيز از طريق هنر است . بايد به جنبه هاي مختلف هنر احترام بگذاريم و در نهايت خوب بودن در طرز تلقي ها و ارزشها متجلي مي‌شود.ارزشها بايد واقعي و براساس آرمانهاي بزرگ باشد.نترسيد و سعي كنيد بر روي زمين اثر گذاريد.

فرق روش تحقيق و روش اختراعي

اين مخترع، تفكر خلاق را فرآيندي كه در آن ايده‌هايي كه از ضمير نا خودآگاه و آگاه انسان نشات مي‌گيرد تعريف كرد و گفت : فرق روش تحقيق و اختراعي در اين است ،روش تحقيقي معمولا براساس فكر عمودي است.شما مساله را داريد و به صورت عمودي در آن عميق و عميق‌تر مي‌شويد.اين روش براساس منطق است و پيش بيني اينكه چگونه ،با چه هزينه‌اي و در چه مدت زماني انجام مي‌شود ، ممكن مي‌شود .به همين دليل براي پروژه‌هاي طرحهاي اوليه (PROPOSAL)نوشته مي‌شود.به عبارتي اقدامات را مي‌توان زمان‌بندي و برنامه ريزي كرد و نتيجه كار به صورت گزارش فني در نشريات مختلف قابل چاپ است.اما روش اختراعي بيشتر براساس گسترده فكر كردن و عميق شدن است .آدم‌هاي خلاق انسان‌هايي جامع الاطراف هستند.آنها در چندين زمينه خوب و مسلط عمل مي‌كنند و فكر آنها در حوزه‌هاي مختلف پخش مي‌شود.به هر چيز كنجكاو هستند و هميشه دوست دارند همه چيز را بدانند وياد بگيرند. لذا در راحت‌ترين شرايط و از كنه مطالب نگاه مي‌كنند. سعي ندارند همه چيز را محكم كنند به عبارتي كمتر به سازماندهي علاقه دارند.
آقاي دكتر خوشنويس در بخش پاياني سخنان خود به حضار گفت،سعي كنيد اميد جديد ايجاد كنيدو به مسيري كه مي‌رويد عشق بوزيد و فكر كنيد مي‌توانيد بزرگترين آدم دنيا باشيد.

منبع : مقاله " نوآوري و خلاقيت تكنولوژيكي "- گزارش از :مريم خليلي عراقي -ماهنامه تدبير